کرونا و محک جامعۀ ایمانی

در واپسین روزهای سال جاری، مهم‌ترین موضوعی که مثل یک بمب، در فضای رسانه‌ای ترکید و سروصدای زیادی به پا کرد، خبر ورود ویروس کرونا به کشور بود. ایران اولین کشوری نبود که به کرونا مبتلا شد و البته آخرین کشور نیز نبوده است و تا کنون بیش از 60 کشور جهان به این ویروس مبتلا شده‌اند و پیش‌بینی می‌شود در آینده نزدیک بسیاری از کشورهای دیگر هم گرفتار این داستان شوند.

دولت و مردم کشورهای مختلف، اقدامات جدی و گسترده‌ای را برای مقابله با ویروس منحوس کرونا انجام دادند و همه امکانات خود را در این زمینه بکار گرفتند. ارائه توصیه‌‌های بهداشتی با استفاده از حداکثر فضای رسانه‌ای، تولید و عرضه مایحتاج بهداشتی مردم از ماسک گرفته تا مواد ضدعفونی‌کننده و شوینده، ضد عفونی معابر و اماکن، ترویج قرنطینه خانگی و عدم ترددهای غیرضروری، تجهیز بیمارستان‌ها و مراکز درمانی و حتی ایجاد بیمارستان‌‌های صحرایی و ... بخشی از تلاشِ تقریباً مشترک همه کشورها برای مقابله با شیوع و گسترش ویروس کرونا بوده و هست. کشور ایران نیز از این امر مستثنا نیست و اقدامات پیش گفته، در سطحی گسترده و با حضور مجاهدین پاسداران عرصه سلامت و خانواده بزرگ و خدوم بهداشت و درمان، در کشور انجام شده و صحنه‌هایی از ایثار و گذشت پرستاران و پزشکان عزیز در این ماجرا در برابر دید عموم مردم قرار گرفت و البته مردم نیز قدردان این زحمات بوده و هستند.
 

ابتلائات و سنجش عیار ایمان

یقیناً کرونا، اولین ویروس شایع نبوده و آخرین آن نیز نخواهد بود. در طول تاریخ جهان و کشور ما، مواردی به مراتب مخرِّب‌تر و ویران‌گرتر از ویروس کرونا وجود داشته است. همان‌گونه که بیان شد اقدامات بهداشتی که توسط مسئولان و مردم در این ابتلای همه‌گیر انجام شد در خور تقدیر و تشکر است؛ اما می‌توان به این ابتلا، به‌مثابه «سنگ محکی» برای سنجش «عیار ایمانِ» جامعۀ اسلامی نیز نگریست.

زندگی دنیایی پیچیده به سختی‌ها است و قرآن کریم می‌فرماید: «لَقَدْ خَلَقْنَا الإِنْسانَ فی کبَدٍ؛ همانا ما انسان را در رنج و زحمت آفریدیم». البته خداوند «بی‌نیاز» است و هیچ احتیاجی به در-تنگنا و سختی قرار دادنِ انسان‌ها ندارد؛ اما حکمت بالغۀ حضرت حق چنین ایجاب کرده است که بنی‌بشر، در آزمایش‌ها و ابتلائاتِ مختلف آبدیده شده و درجه خلوص و عیار وجود ایشان ارتقاء یابد. امیرالمؤمنین (ع) می‌فرمایند: «ای مردم! خدا شما را پناه داده از این‌که بر شما ستم روا دارد، ولی به شما این تأمین را نداده‌است که در معرض آزمایش قرارتان ندهد، آن بزرگ‌ترین گوینده در قرآن فرمود: در این برنامه نشانه‌هایی است و ما آزمایش کننده‌ایم». خداوند در قرآن می‌فرماید: «أَحَسِبَ النَّاسُ أَنْ یتْرَکوا أَنْ یقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا یفْتَنُونَ؛ آیا مردم گمان کرده‌اند همین‌که بگویند ایمان آوردیم، رها می‌شوند و آنان [به وسیله جان، مال، اولاد و حوادث] مورد آزمایش قرار نمی‌گیرند؟»

با این وصف می‌توان گفت ابتلا و آزمایش در این دنیا امری گریزناپذیر است و همه و البته هر یک به‌نوعی، آزمایش‌شده و در امتحانات الهی شرکت می‌کنند. امیرالمؤمنین (ع) دراین‌باره می‌فرمایند: «کسی از شما نگوید: الهی! از امتحان به تو پناه می‌برم؛ چه این‌که کسی نیست؛ مگر این‌که مشمول امتحان است؛ اما اگر کسی خواست از خدا پناه جوید، باید از فتنه‌های گمراه‌کننده پناه جوید».
 

شیوع ویروس کرونا و غفلت برخی مردم و مسئولین از یاد خداوند

همان‌گونه که تاکید شد اقدامات بهداشتی در مقابله با کرونا، امری لازم و ضروری است اما پدیده‌ای که در برخی از مردم و بعضی مسئولین مشاهده می‌شود نوعی استرس و اضطراب شدید است که ریشه آن «غفلت از یاد خداوند» و سرگرم شدن به اسباب و علل ظاهریِ عالم است. همان‌گونه که در فراز اخیر از فرمایشات حضرت علی (ع) بیان شد اصل ابتلا، امری غیرقابل‌ گریز است؛ اما نکته مهم، اتفاقاتِ پسا ابتلاست. در صورتی که ابتلا، موجب تأمل و تفکر در نحوۀ زیست و زندگی مردم و توجه به مبدأ و معاد عالم شود، نه تنها امری نگران‌کننده نیست بلکه عاملی برای خلوص بشر از ناخالصی‌ها و  ارتقاء درجه انسان‌ها و تقرّب به درگاه الهی خواهد بود ولی در صورتی که مردم در دوران بلا و ابتلا از یاد و نام الهی غفلت کرده و فقط به اسباب و مسبّبات ظاهری مشغول شوند، زمینه برای فرو غلتیدن در «فتنه‌‌های گمراه کننده» فراهم خواهد شد. در این صورت، گرفتاری بشر تا حدی پیش می‌رود که امدادهای جَلیّ و خفیّ الهی را نیز نمی‌بیند و بدون توجه به اینکه امتحان و ابتلا را خداوند بر طرف می‌کند در کمال غرور و جهل، خود را تنها میدان‌دار این عرصه می‌بیند. خداوند دراین‌باره می‌فرمایند: «فَإِذَا مَسَّ الْإِنسنَ ضُرٌّ دَعَانَا ثُمَّ إِذَا خَوَّلْنهُ نِعْمَةً مّنَّا قَالَ إِنَّمَآ أُوتِیتُهُ عَلَی عِلْمٍ بَلْ هِی فِتْنَةٌ وَ لکنَّ أَکثَرَهُمْ لَایعْلَمُونَ؛  چون انسان را آسیبی رسد، ما را [برای برطرف کردنش] بخواند، سپس هنگامی که [برای برطرف شدن آسیب] از سوی خود نعمتی به او می‌دهیم، می‌گوید: فقط آن را بر پایه دانش و کاردانی خود یافته‌ام! [چنین نیست که می‌پندارد] بلکه آن نعمت آزمایشی است [که آیا به‌خاطر آن سپاس‌گزاری می‌کند، یا به طغیان برمی‌خیزد؟] ولی بیشتر آنان [به این واقعیت] معرفت و آگاهی ندارند.»
 

ابتلائات، تهدید یا فرصت؟!

باکمی تأمل در ابتلائات و امتحانات این دنیا در می‌یابیم که سختی‌ها، ناخوشی‌ها، کمبودها و حتی راحتی‌ها، خوشی‌ها و بهره‌مندی‌ها و در یک کلام آزمایش‌ها، دو رویِ «تهدید» و «فرصت» را برای انسان فراهم می‌کنند. تهدید از این باب که مشغول شدن انسان به امور ظاهری و غفلت از خداوند، نه تنها اصل ابتلا را برای او سخت‌تر و طاقت‌فرساتر می‌کند، بلکه او را به سوی دّره‌‌های مُهلکِ طغیان و سرپیچی و گردن‌کشی سوق می‌دهد و انسان را «خَسِرَ الدِّنیا و الآخِرَه» می‌کند؛ اما همین بلا و ابتلا روی دیگری هم دارد. ناملایمات و سختی‌ها، موجب غفلت زُدایی از مردمی می‌شود که سرگرم زندگی و مشغولیت‌‌های آن هستند. قرآن کریم به این مطلب اشاره کرده است: «ما در هیچ شهر و آبادی، پیامبری نفرستادیم مگر اینکه مردمش را به ناراحتی‌ها و بلاها گرفتار ساختیم شاید (به خود آیند و به سوی خدا) بازگردند.» همچنین سختی‌ها و ابتلائات این دنیا، فرصتی ویژه را برای پیرایش از ناخالصی‌ها و زنگار‌ها فراهم و زمینه را برای رشد و تعالی انسان آماده می‌کند. امیرالمؤمنین (ع) می‌فرمایند: ««سپاس و ستایش خدایی را که رنج و گرفتاری پیروان ما را مایه زدوده شدن گناهان آنان در دنیا قرار داد تا با این رنجها و بلاها طاعاتشان سالم ماند و سزاوار پاداش آن شوند» علامه جعفری (ره) در این زمینه می‌نویسد: «در راه تکامل شخصیت انسان، گرفتاری وناملایمات بی‏شماری است و برای این که انسان از آزمایش بیرون آید مانند طلا و نقره صاف و خالص از امتحان برآید بایستی بسوزد و بگدازد و کف‏های کالبد مادی و سایر آلایش طبیعی را از خود دور سازد.» ناملائمات و آزمایش‌ها، بستری را برای بروز و ظهور بندگان نیکو کردار و دیگران فراهم می‌کند تا به قول مثنوی: «بهتر آن است امتحان نیک و بد؛ تا بجوشد بر سر آرد زَر زِ بد». همین امتحانات و نوع عملکرد افراد در آن‌ها، موجب پاداش یا کیفر الهی شده و در نهایت بهشت جاودان یا جهنم را رغم خواهد زد.
 

جمع‌بندی

بخواهیم یا نخواهیم در این دنیا سختی‌ها و ناملایماتی وجود دارد و ویروس کرونا یکی از این موارد است. با این وصف، لازم است ضمن انجام وظایف مادی و معنوی خود، ابتلائات را فرصتی برای بازگشت به سوی خداوند ببینیم و با استمداد از حضرت حق و توسل به اولیاء مقرّب او (ع) هم از سختی آزمایش و ابتلاء بکاهیم و هم توفیق موفقیت و کامیابی در آزمایش‌های پیش رو را طلب کنیم.
 
 
پی‌نوشت: